Хэрэв хэн нэгэн уншигч надаас яг одоо ямар ном унших талаар саналыг минь сонирхвол ямар ч эргэлзээгүйгээр Н.Бадамжавын “Модон сахалт” романыг нэрлэнэ. Учир нь тэр бол манант домог, тайгат омог, зэрэгцээ ертөнцийн жим жамын тухай юм. Тэнд он цаг, орон зай, оршихуйн хэв маяг ач холбогдолгүй. Үл олдох эрт балар цагийн умард зүгтийн явдал шиг атлаа орчин үеийн үйл явдал өрнөнө. Цагаан хот, бослого тэмцэл, төмөр замын сүйрэл их тайгын нууцтай сүлэлдэж нутгийн уугуул хэсүачу нартай хэлхэлдээд явчихна. Тэгснээ модон сахалтын шатрын хөлөг дээр болсон, болж буй, болох үйл явдал зурхай мэт зууралдана.
Хамгийн сонирхолтой нь энэ бүхнийг жирмэн сүлжээ мэт сүлжээд л, зэрэгцүүлж эсрэгцүүлээд л холион бантан болгосонгүй. Учир нь их тайгын Цагаан хотод өрнөж буй одоо цагийн үйл явдлыг л дөрвөн улирлаар дэслэн хүүрнэсэн мэт санагдахаар бичлэгтэй юм. Үүнийг тод томруун бичсэн. Харин зэрэгцээ ертөнцийн хэрэг явдал зэрэглээ мэт нууцлагдмал. Зохиолч түүнээ ихэд далдлаж үе үе чимх чимхээр сэм сэмхэн шидэлж, уншигч таныг өөрөө тэр дундаас Хар хязгаарыг хэрхэн нээн олохыг тохуурхан харах мэт даажигнана. Энэ нь цаг хугацааны аялалд үл мэдэгдэх газар орон тийш тэмүүлэх ад адын хүсэл тийш уншигчийг соронзодно.
Зохиолд “Бүх зүйл уялдаа холбоотой, нарийн утга учраар нэхээстэй аж. Модон сахалт, Маяа бас энэ хэсүачу нар нэг л зүйлийн хоёр талыг ярьж байх юм. Ойлгох тусмаа ойлгомжгүй болж, ойлгохыг эс хүсвэл тун энгийн ойлгомжтой болох юм” гэх үг буй агаад олон ертөнц зэрэгцэн оршоод, нэг нэгэндээ нөлөөлж, басхүү хоорондоо дэндүү хамааралтайгаар оршихуйн тухай өгүүлнэ.
Ер нь Н.Бадамжав зохиолдоо ахуйг ширхэгчлэн зурж бичдэг, агуулгыг чигжиж нууж далдлаж чаддаг барилтай өвөрмөц зохиолч юм. Тиймээс түүний зохиолыг уншихад тов тодорхой атлаа нууцлаг ертөнц угтаж буй нь энэ. Түүний бэлгэдэл зүйн үндэс нь сарны хэзээ ч бие биеэ хараагүй атлаа нэгдмэл туулай, үнэгийн дүрс. Сарны туулайг наад тал ил тод, харин үнэгт цаад тал хэзээ ч үл үзэгдэнэ. Зохиогч номынхоо гадар хавтас дээр “Сарны нөгөө талын хар үнэгний ертөнцөд хэн бүхний халширч эмээдэг Хар хязгаар гэж нэрлэгдсэн нутаг бий” гэж бичсэн нь бүр ч сонирхол татна. “Модон сахалт”-ыг уншаад сарны нөгөө үнэгт талыг олж үзэхэд бэрх. Уг нь түүнийг л ухаж мэдэх гэж энэ романы үйл явдлыг уншигч мөшгин хөөцөлдөх буй за.
Романы гол баатар нь Асур боловч түүний оюун санааны удирдагч нь Модон сахалт. Үнэндээ зохиолын амин сүнсийг тодорхойлогч гол баатар нь тэр. Тиймээс зохиолч романаа “Модон сахалт” гэж нэрлэсэн нь гарцаагүй. Модон сахалт бол зэрэгцээ хоёр ертөнцийг холбогч оюун санааны домог төдийгүй сарны үл үзэгдэгч цаад Хар хязгаарын төлөөлөл, галт үнэг бол сарны хар талын бэлгэдэл, сахалтын шатрын хөлөг бол энэ дэлхийг удирдагч тайз зэргээр уран сайхны задаргаа хийж үзэхэд нэн сонин өгүүлэмжит бэлгэдэл зүйн туурвил болохоор надад сонирхолтой санагдлаа. Бас “Ү.Хүрэлбаатар ах, эрхлэгч, гүн хүндэтгэлт эрхэм бээр таньдаа “Модон сахалт”-аа өргөн барив. Хужрыг тунгаан, үгийн дэнслэн, утгад нэвтэрнэ үү. Н.Бадамжав. 2021.09.24” хэмээн гарын үсгээ зурж дурсгасныг мартахгүй. Үг дэнслэн, утгад нэвтрэх морьтой болоод завтай цаг ирэх байлгүй.
Уншихад энгийн атлаа ухаж ойлгоход амаргүй нэг тийм даажигнасан, ил далдын ид шидийг илбэдсэн уншууртай, мөлжүүртэй, сонирхолтой зохиол байдаг даа. Түүний нэг нь Н.Бадамжавын “Модон сахалт” /2021/ роман гэж хэлмээр байна. Үнэндээ энэ роман хүмүүн төрөлхтөн эх байгалийн амьд оршихуйн амь шүтэлцээний тухай зохиол юм. Хар тосны олборлолтоос саарал тэнгис ширгэж их тайга сүйрч байна. Байгаль эх зэрэгцээ ертөнц биднийг шатрын хөлөг шиг тольдон харж буй ажээ.
Ү.ХҮРЭЛБААТАР
2021.12.07 19 цаг 44 минут.
